Η (ΑΛΗΘΙΝΗ) ΖΩΗ - Σκέψεις πάνω στο "Στοίχημα" του Αντόν Τσέχωφ

(Το κείμενο του συγγραφέα βρίσκεται αναρτημένο και στην ιστοσελίδα της "Κίνησης Απελάστε το Ρατσισμό".)

Σε μια συζήτηση για το επιτρεπτό ή μη της θανατικής ποινής ένας νέος νομικός, με σκοπό να υποστηρίξει τη θέση του ότι είναι προτιμότερη μια ζωή στη φυλακή
από τη θανατική καταδίκη, στοιχηματίζει για κάποιο σημαντικό χρηματικό ποσό πως θα περάσει δεκαπέντε χρόνια της ζωής του κλεισμένος σ' ένα κελί χωρίς καμιά ζωντανή επικοινωνία με τον
έξω κόσμο. Η μόνη επαφή του με τον πολιτισμό προβλέφθηκε να γίνει μέσω σημειωμάτων, ενώ θα του επιτρεπόταν το κρασί, ο καπνός και το διάβασμα.
Στο διήγημά του ο Τσέχωφ παρουσιάζει τα στάδια της απομόνωσης αυτού του ανθρώπου. Την αρχική μοναξιά του πρώτου χρόνου που γινόταν φανερή από τις μελωδίες του πιάνου και το κρασί που
συνεχώς ζητούσε διαδεχόταν καιροί πλήξης και αδράνειας, απουσίας δημιουργικότητας και ανάγκης να "ρουφήξει" κλασικούς συγγραφείς, να μάθει άπταιστα ξένες γλώσσες
και να εντρυφήσει στις επιστήμες.

Η πλοκή μόνο στη φαντασία θα μπορούσε να εκτυλίσσεται. Ποιο ανθρώπινο πλάσμα, που δε θα είχε στο μεταξύ γίνει θηρίο, θα περνούσε δεκαπέντε χρόνια χωρίς την ελάχιστη ανθρώπινη επαφή,
μακριά από το φως του ήλιου, χωρίς στο μεταξύ να πεθάνει από αρρώστια πρώτα της ψυχής; Ο Τσέχωφ μας γεννάει όμως και άλλα ερωτήματα με την απρόσμενη κατάληξη
της ιστορίας. Ο επί δεκαπέντε χρόνια έγκλειστος, με ένα σημείωμα που συντάσσει την τελευταία νύχτα της παραμονής του στο κελί, αρνείται το έπαθλο του στοιχήματός του!
Δηλώνει πως θα δραπετεύσει ώρες μόνο πριν την εκπνοή της δεκαπενταετίας.
Επιχειρηματολογώντας στο σημείωμα που αφήνει, αποδοκιμάζει τον τρόπο που ζουν οι άνθρωποι στον έξω κόσμο.

Την άποψη, την οποία υπερασπιζόμενος μπήκε οικειοθελώς στην απομόνωση μπορούμε να τη συμπυκνώσουμε στα λόγια του: "Να ζεις με κάποιο τρόπο είναι καλύτερα από το να μη ζεις".
Λίγο πριν την εκπνοή του εγκλεισμού του φαίνεται να έχει αλλάξει γνώμη. Η μήπως όχι; Αποδοκιμάζω, λέει ο φυλακισμένος, τη ζωή έτσι όπως τη ζείτε... Την έμαθα καλά μέσα
από τα βιβλία σας, πολύ περισσότερο από όσο θα μπορούσε να τη μάθει κάποιος ζώντας μια ολόκληρη ζωή. Απόδειξη για την περιφρόνησή του είναι η άρνηση από αυτόν του χρηματικού
επάθλου, που συμβολίζει την περιφρόνηση των υλικών αγαθών. Άρα και της ίδιας της ζωής; Της γήινης πραγματικότητας; Βάζοντας τον ήρωά του να δραπετεύσει και μη πληροφορώντας
μας για την περεταίρω πορεία του, αν έζησε ή πέθανε, και στην πρώτη περίπτωση με ποιο τρόπο έζησε, ο Τσέχωφ αφήνει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά.

Αξίζει άραγε να γεμίσουμε εμπειρίες, ασύλληπτα ευχάριστες αλλά και ανυπόφορα οδυνηρές; 'Η θα ήταν προτιμότερο για κάποιον να ζει σαν αναχωρητής, σαν μοναχός, σαν τον φυλακισμένο
του διηγήματος; Ο ίδιος έγινε αναχωρητής για να αποδείξει την ομορφιά της ζωής, σε όποια μορφή κι αν τη ζει κανείς, που τη θεωρούσε σε κάθε περίπτωση προτιμότερη από το θάνατο.
Μετά από αυτή την εμπειρία όμως δείχνει πια να περιφρονεί τη γήινη ζωή. Το διήγημα του Τσέχωφ μπορεί να ειδωθεί σαν μια από τις πιο βαθιές υπαρξιακές κραυγές, που συνοδεύει τον
άνθρωπο από τις απαρχές της ιστορίας του. Και αυτή δεν είναι άλλη από το "να ζήσω ή όχι;" Ο συγγραφέας δε μας κάνει τη... ζωή εύκολη. Δε δίνει απάντηση! Γιατί την απάντηση στο ερώτημα
αυτό μόνο ο κάθε άνθρωπος μπορεί να τη δώσει για τον εαυτό του. Η αλληγορία του Τσέχωφ μας κάνει όμως να σκεφτούμε το εξής:

Αξίζει να βάλουμε "στοίχημα" με τον εαυτό μας για το αν, γιατί και πώς θέλουμε να ζούμε...